در 15 نوامبر 2021، روسیه یکی از ماهواره های قدیمی خود را با موشکی که از سطح زمین پرتاب شد، منهدم کرد و ابر عظیمی از زباله های فضایی ایجاد کرد که بسیاری از اجرام فضایی، از جمله فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی را تهدید می کند. این تنها دو هفته پس از آن صورت می‌گیرد که کمیته اول مجمع عمومی سازمان ملل به طور رسمی نقش حیاتی فضا و دارایی‌های فضایی را در تلاش‌های بین‌المللی برای بهبود تجربه انسانی بازی می‌کند – و خطراتی که فعالیت نظامی در فضا برای این اهداف ایجاد می‌کند.
کمیته اول سازمان ملل با مسائل خلع سلاح، چالش های جهانی و تهدیدات صلح که جامعه بین المللی را تحت تأثیر قرار می دهد، سروکار دارد. در 1 نوامبر، او قطعنامه ای را برای ایجاد یک گروه کاری بدون پایان تصویب کرد. اهداف این گروه ارزیابی تهدیدهای فعلی و آتی علیه عملیات فضایی، تعیین اینکه چه زمانی ممکن است رفتار غیرمسئولانه تلقی شود، "ارائه توصیه هایی در مورد هنجارهای احتمالی، قوانین و اصول رفتار مسئولانه" و "کمک به مذاکره در مورد اسناد الزام آور قانونی" - از جمله یک معاهده جلوگیری از "مسابقه تسلیحاتی در فضا".
دیدن این واقعیت تلخ که جهان در فضا همچنان ناپایدار است، باعث دلگرمی است. این تصمیم گیری به موقع در زمانی اتفاق می افتد که فعالیت های فضایی اهمیت فزاینده ای پیدا می کنند و همانطور که آزمایش روسیه نشان داد، تنش ها همچنان افزایش می یابد.
فعالیت‌های کنونی در فضای ماورای جو توسط معاهده فضای ماورای جو در سال 1967، که در چارچوب سازمان ملل متحد تدوین شده است، کنترل می‌شود که در حال حاضر توسط 111 کشور تصویب شده است. این معاهده در طول جنگ سرد منعقد شد، زمانی که تنها دو کشور - اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده - دارای پتانسیل فضایی بودند. این معاهده آزادی اکتشاف و استفاده از فضا را برای بشر تضمین می کند. فقط دو اخطار وجود دارد و فوراً شکاف های متعدد ظاهر می شود. اولین هشدار بیان می کند که ماه و سایر اجرام آسمانی باید منحصراً برای اهداف صلح آمیز استفاده شوند. بقیه کیهان در این ممنوعیت کلی حذف شده است. تنها اخطار نسبت به این موضوع در مقدمه معاهده یافت می‌شود که «نفع مشترک» را در «پیشرفت در اکتشاف و استفاده از فضا برای اهداف صلح‌آمیز» به رسمیت می‌شناسد. بند دوم بیان می کند که افرادی که در فضای ماورای جو فعالیت می کنند باید این کار را با "در نظر گرفتن منافع مربوطه سایر کشورهای عضو معاهده" انجام دهند. مشکل اصلی از این واقعیت ناشی می شود که هیچ تعاریف روشنی از "اهداف صلح آمیز" و یا "حساب گیری مقتضی" در معاهده وجود ندارد.
اگرچه معاهده فضای بیرونی مستقیماً قرار دادن سلاح‌های هسته‌ای یا سلاح‌های کشتار جمعی را در هر نقطه از فضا ممنوع می‌کند، اما استفاده از سلاح‌های متعارف در فضا یا استفاده از سلاح‌های زمینی علیه اشیاء در فضا را ممنوع نمی‌کند. در نهایت، مشخص نیست که آیا برخی از تسلیحات - مانند موشک جدید مافوق صوت مدار جزئی چین که قادر به حمل تسلیحات هسته ای است - باید تحت ممنوعیت معاهده قرار گیرند یا خیر. محدودیت‌های نظامی مبهم این معاهده، فضای کافی را برای تفسیر و درگیری ایجاد می‌کند.
از زمانی که آلمان برای اولین بار موشک V2 را در سال 1942 پرتاب کرد، فضا برای اهداف نظامی مورد استفاده قرار گرفت. بسیاری از ماهواره‌های اولیه، فناوری جی‌پی‌اس، ایستگاه فضایی شوروی و حتی شاتل فضایی ناسا همگی یا به‌طور خاص برای اهداف نظامی طراحی شده‌اند یا در آنها استفاده می‌شوند.
با رشد تجاری سازی، مرزهای بین استفاده نظامی و غیرنظامی از فضا به طور فزاینده ای مبهم می شود. اکثر مردم می توانند مزایای زمینی ماهواره ها را نام ببرند، مانند پیش بینی آب و هوا، نظارت بر آب و هوا و اتصال به اینترنت، اما نمی دانند که آنها همچنین باعث افزایش محصول و نظارت بر نقض حقوق بشر می شوند. توسعه سریع اقتصاد فضایی جدید، بر اساس فعالیت‌های روی زمین و اطراف آن و همچنین روی ماه، پیش‌بینی می‌کند که وابستگی اقتصادی بشر به فضا فقط افزایش خواهد یافت.
با این حال، ماهواره هایی که روی زمین مفید هستند، ممکن است عملکرد نظامی داشته باشند یا قبلاً داشته باشند. ما مجبور هستیم به این نتیجه برسیم که خطوط بین استفاده نظامی و غیرنظامی کاملاً مبهم باقی مانده است و احتمال درگیری احتمالی را بیشتر می کند. عملیات های تجاری رو به رشد همچنین فرصت هایی را برای اختلافات بر سر مناطق عملیاتی ایجاد می کند تا اقدامات تلافی جویانه ارتش دولت را آغاز کند.
اگرچه هنوز درگیری های مستقیم نظامی در فضا وجود نداشته است، اما تلاش کشورها برای ابراز برتری نظامی خود در فضا و اطراف آن تشدید شده است. آزمون روسی تنها آخرین نمونه است. در سال 2007، چین یک سلاح ضد ماهواره را آزمایش کرد و ابر عظیمی از زباله ایجاد کرد که هنوز مشکلاتی را ایجاد می کند. ایستگاه فضایی بین‌المللی تا 10 نوامبر 2021 مجبور شد از یک قطعه آزمایش چینی طفره رود. تظاهرات مشابه توسط ایالات متحده و هند از نظر تولید زباله بسیار کمتر مخرب بود، اما با تایید جامعه بین المللی مواجه نشد.
قطعنامه جدید سازمان ملل به این دلیل مهم است که روند توسعه هنجارها، قوانین و اصول رفتار مسئولانه جدید را آغاز می کند. اگر به درستی انجام شود، این می تواند راه طولانی را به سمت ایجاد حصارهای مورد نیاز برای جلوگیری از درگیری در فضا کمک کند.
کمیته سازمان ملل در مورد استفاده صلح آمیز از فضا از سال 1959 به فعالیت های فضایی می پردازد. با این حال، وظیفه کمیته 95 نفره شامل ارتقای همکاری های بین المللی و بررسی مشکلات حقوقی ناشی از توسعه فضای ماورای جو است. این کشور توانایی اجرای اصول و دستورالعمل های مندرج در معاهده فضای ماورای جو در سال 1967 یا حتی مجبور کردن طرفین به مذاکره را ندارد.
بر اساس قطعنامه نوامبر 2021 سازمان ملل متحد، کارگروه تازه تاسیس باید دو بار در سال در سال های 2022 و 2023 تشکیل جلسه دهد. اگرچه این سرعت فعالیت در مقایسه با سرعت توسعه فضای تجاری یخبندان است، اما گام مهمی در سیاست جهانی فضایی است.
همچنین بخوانید: